Bağımlılık nedir?
- Madde kullanımına nedeniyle ortaya çıkan belirgin sorunlara rağmen kişinin madde kullanımına devam etmesi ve bununla ilgili zihinsel, davranışsal ve psikolojik belirtiler göstermesidir.
Bağımlılık bir beyin hastalığıdır. Kullanımdan sonra insan beyninde ciddi etkiler ortaya çıkar ve artık kişi istese de tıbbi ve psikolojik destek almadan kullanımı bırakamaz
Bağımlılıkta görülen belirtiler nelerdir?
- Tolerans geliştirme: Kişinin aldığı madde miktarını giderek arttırması, sarhoşluk ya da maddenin sağladığı diğer etkiye ulaşması için daha fazla kullanmak zorunda kalmasıdır.
- Çekilme belirtileri: kişinin madde kullanımını bıraktığında fiziksel ya da psikolojik olarak rahatsız olup, tekrar maddeye dönmesidir.
- Günlük hayatındaki işlerini aksatmak, işi bırakmak- ailesine zaman ayıramamak
- Madde kullanmaya başladıktan sonra kendini durduramamak.
- Fiziksel ya da ruhsal sağlığı kötüleşse bile kullanmaya devam etmek.
Bağımlılığın tedavisi mümkün mü?
- Her hastalık gibi, bağımlılık hastalığı da da uzman desteğiyle, yani psikolojik destekle ve gerekirse ilaç tedavisi ile sonlandırabilir. Diğer yandan, bağımlılık tedavisinde kişinin aile ve diğer sosyal çevresinden destek alması da en az uzman desteği kadar önemlidir. Bağımlılık tedavisi uzun ve zorlu bir süreçtir, ancak kişilerin tedaviye istekli olması ve yakın çevrelerinden destek almaları bu süreçte başarılı olmayı kolaylaştırır.
Bağımlılık tedavisinde nasıl yöntemler kullanılmaktadır?
- Bağımlılığın tedavisinde, detoksifikasyon (arınma) dönemi boyunca kişilere ilaç desteği sağlanır. Ancak ilaç kullanımı yani arınma dönemi herkes için uygulanmak zorunda değildir. Başvurduğunuz uzman ‘arınmanın’ gerekli olup olmadığına karar verecektir. İlaç tedavisi dışında; bireysel terapiler uygulanmakta, kişi bir psikiyatrist ya da bağımlılık terapisti olan bir psikolog tarafından bireysel görüşmelerle tedaviye alınır. ayrıca ülkemizde her şehirde bulunmasa da terapi grupları (ayrıntılı bilgi için bakınız; AA- Adsız Alkolikler, NA- Adsız Narkotikler) , iş-uğraş terapileri, kendine yardım grupları, farklı rehabilitasyon programları da bağımlılık tedavisi için kullanılmaktadır.
Bağımlının ailesi tedavi sürecinde ne yapmalı?
- Ailenin ve yakın çevrenin öncelikli görevi bağımlıyı tedavi için yüreklendirmektir. Bağımlının kullanımı ileri düzeye ulaştıysa ve kendi can güvenliği tehdit altındaysa, onun maddeye ulaşımını engellemelidir. Eğer bağımlının maddi geçimini aile sağlıyorsa, bağımlının tüm ihtiyaçlarını karşılayıp ona destek olmalı, ancak madde almasına parasal destek sağlamamalıdır. Tedavi sürecinde ailenin de çok kontrollü olması ve uzmanla işbirliği içinde davranması gerekir. Tedavi sürecinde psikolojik olarak bağımlıya destek olmalı ama onun madde alması için gereken parayı ona sunmamalı, bu bütçeyi tedavi imkanları için kullanmalıdır. Elbette bağımlının ısrarcı tavrı, bazen para almak için şiddete başvurması, ailenin dirençli durmasını zorlaştıracaktır. Ancak bu noktada uzman, aileyi de tedavi sürecine katarak, bu sürecin kolaylaşmasını sağlayacaktır.
Uzman desteği olmadan, kişi kendi iradesiyle bağımlılıktan kurtulabilir mi?
- Bağımlılık kronik bir beyin hastalığıdır. Bu nedenle kişiler, bir süre kullanımı bıraksalar da zaman içinde tekrar kullanmaya başlama ihtimalleri çok çok yüksektir. Uzman desteğiyle, kişiler maddeyi kullanmadan yeni bir dünya kurmayı daha kolay başarabilirler. Bağımlılar, eğer stresle nasıl baş edeceklerini bilmezlerse, doğru iletişim kurma becerisi edinmezlerse, kullanımı bıraktıktan sonra bir stres durumunda tekrar maddeye dönebilirler. Buyüzden uzun süreli olarak bir uzman gözetiminde olmaları faydalı olacaktır.
Bir yakınımın madde kullandığını nasıl anlarım, belirtileri nelerdir ?
- Fiziksel görünümünde bozulma, bedensel bakımına, temizliğine dikkat etmeme
- Yorgun, depresif, umutsuz duygular baskındır. Ama bir anda hızlı bir değişim yansıtır.
- Madde kullanmak için yalnız kalabileceği yerlere sık sık gitmek, gizemli ve şüpheli davranışlar sergiler.
- Tutarsız konuşabilir, ve uygunsuz davranır.
- Borç para alır, bir şeyler çalabilir, kendine ait şeyleri satabilir.
- Okul hayatında notları düşer, devamsızlığı artar. İş hayatında başarısız olur, işleri aksatır ve işten çıkabilir.
- Madde almadığı durumlarda rahatlayamaz, eğlenemez, mutsuz görünür.
- Kullandığı maddenin etkileri görünmesin diye uygunsuz zamanlarda güneş gözlüğü takabilir, uzun kollu kıyafetler giyebilir.
