1) Ergenlik (Kimlik Bütünlüğü-Kimlik Karmaşası) Yaklaşık olarak 12-18 yaş arasında tanımlanan bu dönemin çatışması rol karmaşasına karşı benlik bütünlüğüdür. Birey kendini psikolojik olarak tanımlamaya başlar çünkü bu yaşa kadar bilişsel gelişimi sadece somut kavramlarla işlem yapmasına olanak verirken, ergenlik dönemiyle birlikte soyut kavramlar da hayatına dahil olmaya başlar. daha önceden kendini sadece somut özellikleri ve ailesinin onu gördüğü şekliyle tanımlarken bu gelişmeyle birlikte duyguları, ilişkileri, tutumları gencin kendini tanımlarken göz önüne aldığı özellikler olur. Ailesinin anlatılarından koparak, kendi soyut kavramlarıyla yeni bir dünya oluşturmaya çalışan gence dünya o kadar kaotik gelir ki keskin genellemelere ihtiyaç duyar. Böylelikle kendi iç dünyasında tutarlılık sağlayacağına inanır. Dünyasının kendi kontrolünde güvenli bir yer olarak algılanması ihtiyacı, fanatik düşüncelerin oluşmasına sebep olur ve bu süreç aslında bu dönem için normaldir.
Örneğin bazı siyasi görüşlere mükemmelik atfedip idealize ederken, bazılarını tamamen kötüleyip develue eder. Bazı kişileri kahraman ilan edip hayatlarına idol olarak alırken, bazılarına düşman rolü vermek zorunda kalırlar. Ancak bunu yaparken ortaya çıkan tehlike, henüz soyut kavramlar üzerinde yeterli denetim sağlayamamış olması sebebiyle gencin aşırı genellemelerle, “ya hep ya hiç” gibi bir düşünce tarzı benimsemesidir. Bunun yarattığı sıkıntıyı kendi kimliklerini oluştururken görebiliriz. Bazı yerlerde dışa dönük olamayan ergen, ihtiyaç duyduğu tutarlılıktan dolayı kendini tamamen içe dönük Kir kimlik irinrdla hıllahilir Kanrlicina hazan ira Bu dönemdeki bir diğer değişim de fiziksel ve hormonal gelişimlerdir. Soyut işlemlerle bilişsel aktivitelerin artmasının yanında ergen yeni kazandığı bedenle ilgili de bir uyum sürecinden geçer. Kendi kurduğu dünyasında gittikçe büyük bir yer kaplayan akran grubunda fikirleriyle olduğu kadar değişim içindeki bedeniyle de varolmaya başlar. Bu dönemde ergenlerdeki beden algısı ruhsal yapıyı büyük oranda etkiler. Bedensel olarak dış görünüşünden hoşnut olmayan genç, hem “ya hep ya hiç” düşüncesiyle kendine olumsuz pek çok özellik yükleyerek kendini değersizleştirebilir hem de karşı cinsle ve hemcinsleriyle ilişkilerinde daha pasif ve kaçıngan bir tutum benimseyerek birçok alanda kendi potansiyelini ortaya koymaz. Gelişimsel olarak bundan önceki evreleri sağlıkla yaşayan bireyin, bu dönemde tüm bu çatışmaları aşarak kendine özgü yepyeni bir kimlik oluşturması beklenen bir durumdur. Öte yandan diğer gelişim dönemlerinde duraklama yaşayan, yanlış anne-baba tutumlarına maruz kalmış bireyler içinde ikinci bir şanstır ergenlik dönemi. Akran ve çevre desteğiyle rol karmaşasından kurtulup, gerçek kendiliğine uygun olarak potansiyellerini ortaya koymaktan kaçınmayan, sağlıklı bir kimlik oluşturabilir. Geçmişinde travmatik deneyimleri olan ve ergenlik döneminde de yeterli çevre desteğini edinemeyen bireyin rol karmaşasından çıkması ve bu dönemi sağlıklı atlatması zor görünmektedir.
ERGEN EBEVEYN ÇATIŞMASI
Erinlik ve ergenlik dönemi hızlı fiziksel ve psikolojik değişikliklerin olduğu bir dönemdir. Bu dönemde fiziksel büyümenin ergenler üzerinde bazı psikolojik yansımaları görülmektedir. Değişen psikolojik ve fiziksel yapı aile içerisinde bir takım çatışmaları beraberinde getirmektedir. Bu ay bültenimizde ergen ve ebeveyn arasındaki temel çatışma nedenlerini ele alacağız. Ergen Ebeveyn Çatışmaları Ergenin bireyselleşmesi ve bağımsız bir kimlik oluşturması için ebeveyn ve toplumun değerler sistemi ile bir miktar çatışması beklenir. Önemli olan çatışmanın miktarı ve nasıl çözüldüğüdür. Makul düzeyde çatışma bireyselleşme sürecinde ergene yardımcı olurken çatışmanın yoğun olması ve her defasında çözülememesi ergende bazı problemlere neden olabilir. Bu konuda yapılan çalışmalar incelendiğinde genelde ergen ile ebeveynlerin aşağıdaki konularda çatışma yaşadığı görülmektedir.
1. Arkadaş seçimi,
2. Ders çalışma,
3. Sorumluluk,
4. Teknoloji kullanımı,
5. İletişim, Çözüm önerileri;
1. Ergen bu dönemde ben kimim, ben neyim gibi sorulara yanıt aramaktadır. Bu nedenle arkadaş ilişkileri ve arkadaşlarından aldığı geri bildirimler oldukça önemlidir. Arkadaşlarıyla birlikte vakit geçirmesine müsade edelim. Arkadaşlarıyla birlikte geçireceği zamanı birlikte planlayınız.
2. Bağımsız ders çalışma becerileri, sorumluluk ve kendine yetme süreçlerine olumlu katkı sağlamaktadır. Bu nedenle yine anne- baba ve ergen birlikte bir plan yapınız. Çok nadirende olsa programda 5-10 dakikalık sapmalar olabilir, makul karşılayınız. 3. Ergen de bu dönemde bazı hassasiyetler oluşur (dokunulma ve çocuk yerine koyma gibi). Onun artık yavaş yavaş bir yetişkin olduğunu unutmayınız. Özel alanına fazla müdahele etmeyiniz, şayet El istemiyorsa dokunmayınız ve 3. Ergen de bu dönemde bazı hassasiyetler oluşur (dokunulma ve çocuk yerine koyma gibi). Onun artık yavaş yavaş bir yetişkin olduğunu unutmayınız. Özel alanına fazla müdahele etmeyiniz, şayet istemiyorsa dokunmayınız ve aldığınız kararlarla ilgili fikrini alınız. 4. Ergen bilişsel yapısı gereği sadece siyah ve beyazları görür ve bazı konulardaki fikirleri radikaldir. Siz ara renkleri ona gösterirken sabırlı olunuz.
5. Aradaki duygusal bağı koparmayınız.
6. Anne ve baba üst nesil kalabilmelidir. Kurallarınızı çocuğun anlayacağı biçimde anlatarak net bir şekilde veriniz.
7. Hormonal yapıdaki değilşimlerinden kaynaklı ergenlerde duygudurum değişiklikleri olabilir. Agresyonu çok yüksek olduğu dönemlerde üzerine gitmeyiniz.
8. Ergenlik dönemindeki fiziksel konular ile ilgili erinlik döneminden itibaren hemcins ebeveyn çocuğa bilgi vermelidir. Gerekirse profesyonel yardım alınız. 9. Teknoloji kullanımı her zaman nd İf bir durum değildir. Önemli olan cocuğun teknololjivi ne kadar süre ve çocuğa bilgi vermelidir. Gerekirse profesyonel yardım alınız.
9. Teknoloji kullanımı her zaman negatif bir durum değildir. Önemli olan çocuğun teknolojiyi ne kadar süre ve ne amaçla kullandığıdır. Ön görülen makul süre gündelik kullanımın bir buçuk saati aşmamasıdır. Bu konuda ortak bir karar alınız. Hızlı büyüme özellikle erinlik döenminde bir miktar sakarlık oluşturabilir. Esnek olunuz. Erkek ergenlerde testosteron ve JCSH hormonları bir miktar agresyon yapabilir. Bu nedenle beslenme ve sportif faliyetler oldukça önemlidir.
Dr. Atanur AKAR
